Er zijn veel manieren om samen te werken. Volgens de historicus Yuval Noah Harari (Homo Deus) is de mens de enige soort die flexibel kan samenwerken op grote schaal. Neem mieren. Die werken op grote schaal samen, maar doen dat taakgericht. De mens is de enige soort die samenwerkt vanuit gedeelde ideeën en waarden. Religie is een samenwerkingsvorm. Net als het geloof in een politiek stelsel.
Een andere samenwerkingsvorm is Scrum. Dat doe je niet op grote schaal, maar in een team van maximaal 10 mensen. Een Scrum team bestaat uit 1 Scrum master, 1 Product owner en een aantal developers. Ook hier wordt samengewerkt vanuit een gedeeld geloof, namelijk in het zelforganiserende vermogen van het team. Het geloof dat als je mensen vrijlaat ze heel wat bereiken.
De docent van de cursus Scrum master begon met zeggen dat hij niet kon bepalen wanneer wij behoefte hadden aan pauze, dus dat we dat zelf moesten aangeven. Ik deed een schietgebedje dat het een interessante training zou worden.
Er zijn trainingen waarbij ik als een gevangene uitkijk naar de pauze om eventjes uit mijn lijden verlost te worden. Meestal is dat bij de zogenaamde knoppencursussen, waarbij je de docent moet nadoen als hij op (digitale) knoppen drukt, zodat je leert hoe de programmatuur werkt. Ik vind dat killing. Geef mij maar theorie.
Bij knoppencursussen is weten wanneer de volgende pauze is als een fata morgana in de woestijn. Iets om naartoe te leven. Als je de hele tijd niets liever wil dan pauze dan is het lastig om zelf om pauze te moeten vragen.
Overigens was ik (tot de docent over de koffiepauze begon) vol vertrouwen dat het een interessante cursus zou worden. Deze cursus had ik namelijk zelf gekozen. Dit was een training over een framework: een set van regels en instrumenten om met een team producten te ontwikkelen.
Voor niemand was de cursus een moetje. Iedereen had zelf voor de cursus gekozen. Het enige verschil tussen mijzelf en de andere 14 cursisten was dat zij er geen enkele moeite voor hadden hoeven doen. Hun werkgever had een contract afgesloten met verschillende opleidingsaanbieders en ze mochten ongelimiteerd en op eigen initiatief zoveel cursussen volgen als ze wilden. Anoniem. Hun werkgever kreeg alleen de factuur.
Op dag 2 van de cursus realiseerde ik me dat het koffiebeleid misschien wel een strategische praktijkles was. Als Scrum master neem je geen beslissingen voor het team. Je zorgt dat het team goed kan werken en bewaakt de zelfstandigheid van het team. En dat was wat deze trainer deed met de pauzes. Hij gaf aan dat het kon, maar het was aan ons.
De werkgever die zijn personeel geanonimiseerd en ongelimiteerd liet leren had een reorganisatie aangekondigd. Zodoende zat het zaaltje vol mensen die niet wisten wat er met hun eigen functie ging gebeuren. Scrum was de aangekondigde nieuwe weg. Dus hier zaten ze dan. Klaar om te onderzoeken of het iets voor hen was. Sommigen vonden zelfonderzoek niet nodig om te weten dat ze hoe dan ook het certificaat aan hun CV wilden toevoegen.
Wanneer alle cursisten uit louter eigen motivatie aan een cursus deelnemen dan belooft dat een goed milieu te zijn om ervaringen uit te wisselen. Sommige mensen zullen een nieuwe richting willen verkennen, maar de meesten zullen op zoek zijn naar verdieping van hun huidige werkzaamheden. In dit geval was dat niet het geval. Deze zaal zat vol aspiranten. Of zelfs dat niet. Potentiële aspiranten. En dat gaf de cursus een interessante wending.
De groep van 14 bestond voor het grootste gedeelte uit duo’s. Er waren twee IT-ers die allebei achter hun opengeklapte laptop zaten. Er waren twee communicatiespecialisten die stralend benaderbaar om zich heen keken en waarvan er eentje bloemetjes had getekend op haar naambordje. Toch vormden ze een eilandje van twee, want allebei hadden ze aan één zijde een lege stoel. Dan waren er twee dames van personeelszaken die er vrolijk op los kletsten. Er waren twee dames van de managementondersteuning, die er al 100% zeker van waren dat hun functie kwam te vervallen. Verder waren er nog twee servicedeskmedewerkers die hier ook maar naartoe waren gekomen vanwege je-weet-wel. Dit waren dus allemaal mensen die tegen hun werkmaatje hadden gezegd: ‘Zullen we ons daar samen voor inschrijven?’
Het voelde alsof ik terecht was gekomen in het televisieprogramma Hunted. Met zorgvuldig geselecteerde duo’s met een duidelijk eigen karakter. Zodat iedere kijker favoriete duo’s zou hebben en duo’s die hij niet kon uitstaan.
Het handjevol overgebleven mensen bestond uit individuen. Ik zat tussen 2 individuen. Ook de individuen dingden mee naar de prijs: een baan als Scrum master. Het voelde alsof er iets te winnen viel. Om de een of andere reden was dat de vibe die ontstond door de vele duo’s en hun zoekende aanwezigheid. Onwillekeurig ging ik ze ook op die manier bekijken.
Wie ging er met de prijs vandoor? De dames van personeelszaken vielen het eerste af. De ene meteen na haar verklaring dat haar persoonlijke doel voor deze cursus was het examen foutloos te maken en dat ze hoopte dat dit een examentraining was. Een examentraining Scrum master druist in tegen het hele concept van een Scrum master. Het is een rol waarin je het Scrum-framework diepgaand moet begrijpen en aan anderen kan leren. De andere kandidaat van personeelszaken viel af door haar talent onnodige vragen te stellen. Zoals vragen wanneer het tijd is om te lunchen, net nadat de is lunchpauze aangekondigd. Ze kon niet luisteren. Als Scrum master moet je dat kunnen. Bovendien moet je onzichtbaar aanwezig kunnen zijn. Toen dat ter sprake kwam begon het duo personeelszaken keihard te lachen. Dát konden ze niet, lachten ze.
Het meisje naast me viel af omdat ze me irriteerde. Zij leek te denken dat een Scrum master de show moest stelen. Ik zat naast haar, waardoor we steeds in hetzelfde groepje belanden om de opdrachten te maken. Zij was niet geïnteresseerd in anderen, maar probeerde alleen maar haar eigen ideeën erdoorheen te drukken. Dus die keer dat we moesten bepalen hoe we zouden reageren in een situatie waarin een zelfstandig werkend team besloten had om niet meer Scrum te werken, gilde zij dat ze iedereen op Scrum cursus zou sturen. Wat mij het laatste leek wat je in die situatie zou doen. Aangezien je als Scrum master zelf de kennis en tools hebt om zo nodig mensen te trainen of coachen.
Kortom, ik toetste de theorie van Scrum aan de mensen die aanwezig waren. Ik hou van theorie en durf wel te zeggen dat ik daar goed in ben. Ik kan goed observeren en de ruimte lezen. Daarmee zeg ik niet dat ik de televisieshow heb gewonnen. Om in de praktijk een goede Scrum master te zijn moet je meer kunnen dan de theorie beheersen en deze goed over te kunnen overdragen. Het betekent ook dat je mensen zelf hun pauzes laat regelen. Zelf hun werk laat organiseren. Jij faciliteert en neemt obstakels weg. Stel dat het management een obstakel is, omdat ze zich met zaken willen bemoeien, dan ben jij degene die het gevecht aangaat. En dit is dus wat een goede Scrum master doet als hij nergens komt met een hopeloos directief management: dan stapt hij op. Wat je niet doet is de situatie accepteren. Je moet moedig zijn.
Ik durf dus niet te zeggen of ik altijd moedig genoeg zou zijn.